Kemik Erimesi Risk Testi

IOF Kemik Erimesi Risk Testi, kemik erimesi ve kırık riskini arttırdığı bilinen faktörlerin farkındalığını artırmak için bir araç olarak tasarlanmıştır. Bu risk testi bir teşhis aracı değildir: kemik erimesini sadece bir doktor teşhis edebilir. Her ne kadar cevaplar verdiğiniz bilgilere dayanarak oluşturulmuş olsa da, bunlar genel niteliktedir ve kişisel koşullarınızla ilgili olmayabilir. Lütfen sorularınız veya endişeleriniz için doktorunuza danışın.
1. Yaşınız 60 veya üzerinde mi?
- Evet
- Hayır

Kemik erimesi riski yaşla birlikte artmaktadır. Başka herhangi bir klinik risk faktörünüz olmasa bile, 60 yaş ve üzeri bir kadın ya da 70 yaş ve üzeri bir erkekseniz bir sonraki sağlık kontrolünüzde doktorunuzla kemik sağlığınız hakkında konuşmalısınız.
2. 50 yaşından sonra hiç kemiğiniz kırıldı mı?
- Evet
- Hayır

Ayakta dururken yaşadığınız önemsiz bir düşüşten sonra kemiğiniz kırıldıysa sebebi kemik erimesi olabilir. Kırılan bir kemik, yeni bir kırılma için büyük bir risk faktörüdür ve kırılmayı takip eden iki yıl içinde bu risk maksimum seviyeye çıkar.
3. Zayıf mısınız?
Vücut Kitle İndeksiniz 19'un altında mı?
---

19 kg/m2'den düşük bir Vücut Kitle İndeksi (BMI) kemik erimesi için risk faktörüdür. Zayıf olmak, kız çocuklarında ve kadınlarda tıpkı menopoz sonrasında olduğu gibi östrojen seviyelerinin düşmesine neden olarak kemik erimesi gelişimine katkıda bulunabilir. Bunun yanı sıra, zayıf insanlar daha yüksek kırık riski taşır.
4. 40 yaşından sonra, boyunuzda 4 cm'den fazla kısalma oldu mu?
- Evet
- Hayır
- Bilmiyorum

Yetişkin bir insanın boyunun 4 cm'den fazla kısalması genellikle kemik erimesi kaynaklı omurga kırığı nedeniyle olur. Tüm omurga kırıkları ağrıya sebep olmaz, bu yüzden bazen hastalar omurga kırığına sahip olduklarının farkına varmaz.
5. Ebeveynlerinizden herhangi birinde kalça kırığı oldu mu?
- Evet
- Hayır

Ebeveynlerinizde kalça kırığı veya kamburluk olması veya ailenizde kemik erimesi olan birinin bulunması kemik erimesi gelişme riskinizin yüksek olduğuna işaret ediyor olabilir.
6. Aşağıdaki sağlık sorunlarından herhangi birine sahip misiniz?
- Romatoid artrit
- Sindirim sistemi hastalıkları(inflamatuar bağırsak hastalığı (İBH), çölyak hastalığı)
- Prostat veya meme kanseri
- Diyabet
- Kronik böbrek hastalığı
- Tiroid bezi bozuklukları(hipertiroidizm, hiperparatiroidizm)
- Akciğer hastalığı(kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH))
- Düşük testosteron(hipogonadizm)
- Erken menopoz, adetlerin kesilmesi veya yumurtalıkların alınması(hipogonadizm kaynaklı düşük östrojen seviyeleri)
- Hareketsizlik
- HIV
- Bilmiyorum ama doktoruma soracağım
- Yukarıdakilerin hiçbiri

Bazı tıbbi sorunlar, kemik erimesi ve kırık riskinin artması ile bağlantılıdır. Bu durum, ikincil kemik erimesi olarak bilinir. Ayrıca, bazı koşullar düşme riskini artırabilir ve bu da kırıklara neden olabilir.
7. Aşağıdaki ilaçlardan herhangi biriyle tedavi oldunuz mu?
- Çeşitli rahatsızlıklardaki inflamasyonu tedavi etmek için kullanılan glukokortikoidler veya bilinen adıyla “steroidler” (ör. 3 ay veya daha uzun süre prednizon tabletleri)
- Meme kanserini tedavi etmek için kullanılan aromataz inhibitörleri
- Prostat kanserini tedavi etmek için kullanılan androjen yoksunluğu tedavisi
- Diyabet tedavisinde kullanılan tiazolidindionlar (örneğin pioglitazon)
- Transplantasyon ameliyatlarından sonra kullanılan immünosupresanlar (örneğin, calmodulin / kalsinorin fosfataz inhibitörleri)
- Depresyon, obsesif kompulsif bozukluk vb. tedavisinde kullanılan antidepresanlar (ör. fluoksetin, fluvoksamin ve paroksetin gibi seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI))
- Epilepsi tedavisinde kullanılan antikonvülsan veya antiepileptik ilaçlar (ör. fenobarbital, karbamazepin ve fenitoin)
- Bilmiyorum ama doktoruma soracağım
- Yukarıdakilerin hiçbiri

Belirli tedavilerin uzun süreli uygulanması kemik kaybını artırarak kırık riskinin yükselmesine neden olabilir. Ayrıca, bazı tedaviler düşme riskini artırır ve bu da kemik kırıklarıyla sonuçlanabilir.
8. Aşırı miktarda (günde 3 kadehten fazla) alkol tüketiyor ve/veya sigara kullanıyor musunuz?
- Evet
- Hayır

Çok fazla alkol tüketmek kemik sağlığını olumsuz yönde etkiler ve düşmenize neden olarak kırık riskini artırabilir.

İster şu anda sigara kullanıyor ister geçmişte kullanmış olun, sigara kullanımının kemik sağlığı üzerinde olumsuz etkisi olduğunu lütfen unutmayın.
Bu testteki risk faktörlerinin hiçbirinin sizde olmadığını belirttiniz.
Ancak yine de aşağıda gösterilen kemik erimesi risk faktörleri sizin için geçerli olabilir.
Kemik sağlığınızı koruyan bir yaşam tarzı sürdürmenizi ve gelecekte ortaya çıkabilecek riskleri kontrol etmeye devam etmenizi tavsiye ederiz.
Yanıtlarınız, kemik erimesine yönelik risk faktörlerine sahip olabileceğinizi gösteriyor.
Kemik sağlığınızın durumunu doktorunuzla görüşmenizi ve aşağıdaki kemik erimesi risk faktörlerinin sizin için geçerli olup olmadığını kontrol etmenizi tavsiye ederiz.
DİĞER KEMİK ERİMESİ RİSK FAKTÖRLERİNDEN HERHANGİ BİRİSİ SİZİN İÇİN GEÇERLİ Mİ?
DEĞİŞTİRİLEBİLEN RİSK FAKTÖRLERİ

SIK SIK DÜŞÜYOR MUSUNUZ?
Düşmek, kırıkların ana nedenidir ve sıklıkla (son bir yılda bir kereden fazla) düşen kişilerin kemik kırılması riski daha yüksektir. Kas gücü ve dengesini artıran egzersizler yapmanın yanı sıra evde düşmeyi önleme stratejileri geliştirmek, düşme riskini azaltmaya yardımcı olabilir.

ZAYIF MISINIZ?
19 kg/m2'den düşük bir Vücut Kitle İndeksi (BMI) kemik erimesi için risk faktörüdür. Zayıf olmak, kız çocuklarında ve kadınlarda tıpkı menopoz sonrasında olduğu gibi östrojen seviyelerinin düşmesine neden olarak kemik erimesi gelişimine katkıda bulunabilir. Bunun yanı sıra, zayıf insanlar daha yüksek kırık riski taşır.

YETERİNCE GÜNEŞ IŞIĞI ALMIYOR MUSUNUZ?
D vitamini takviyesi almadan, (vücudunuzun bir kısmı güneş ışığına maruz kalacak şekilde) dışarıda geçirdiğiniz süre günde 10 dakikayı geçmiyor mu? D vitamini, güneşten gelen UVB ışınlarına maruz kalan deride üretilir. Kalsiyum emilimi için gerekli olan D vitamini, kemik sağlığı için son derece faydalıdır.

YETERİNCE HAREKET ETMİYOR MUSUNUZ?
Fiziksel aktivite seviyeniz (ev işleri, yürüyüş, koşu vb.) günde 30 dakikanın altında mı? Fiziksel aktivite eksikliği kemik ve kas kaybına neden olur. Koşma ve yürüme gibi vücut ağırlığınızı hissettiğiniz egzersizler ve kas güçlendirme egzersizleri, düzenli olarak yapıldığında kemik ve kas dokusu oluşumuna ve bu dokuların güçlenmesine yardımcı olur.

SÜT ÜRÜNLERİNDEN UZAK MI DURUYORSUNUZ?
Kemikleriniz için en önemli mineral olan kalsiyum, çoğunlukla süt ürünlerinde bulunur. Herhangi bir kalsiyum takviyesi almadığınız halde süt ve süt ürünleri tüketmiyorsanız ya da bunlara alerjiniz veya hassasiyetiniz varsa muhtemelen kalsiyum eksikliği yaşıyorsunuz demektir ve kemik erimesi riskiniz normalden daha yüksek olabilir.

AŞIRI ALKOL TÜKETİYOR MUSUNUZ?
Çok fazla alkol tüketmek kemik sağlığını olumsuz yönde etkiler ve sıklıkla düşmenize neden olarak kırık riskini artırabilir.

SİGARA KULLANIYOR MUSUNUZ
İster şu anda sigara kullanıyor ister geçmişte kullanmış olun, sigara kullanımının kemik sağlığı üzerinde olumsuz etkisi olduğunu lütfen unutmayın.
DEĞİŞTİRİLEMEYEN RİSK FAKTÖRLERİ

YAŞINIZ 60’IN ÜZERİNDE Mİ?
Kemik erimesi riski yaşla birlikte artmaktadır. Başka herhangi bir klinik risk faktörünüz olmasa bile, 60 yaş ve üzeri bir kadın ya da 70 yaş ve üzeri bir erkekseniz bir sonraki sağlık kontrolünüzde doktorunuzla kemik sağlığınız hakkında konuşmalısınız.

50 YAŞINDAN SONRA HİÇ KEMİĞİNİZ KIRILDI MI?
Ayakta dururken yaşadığınız önemsiz bir düşüşten sonra kemiğiniz kırıldıysa sebebi kemik erimesi olabilir. Kırılan bir kemik, yeni bir kırılma için büyük bir risk faktörüdür ve kırılmayı takip eden iki yıl içinde bu risk maksimum seviyeye çıkar.

BOYUNUZ KISALIYOR MU?
Yetişkin bir insanın boyunun 4 cm'den fazla kısalması genellikle kemik erimesi kaynaklı omurga kırığı nedeniyle olur. Tüm omurga kırıkları ağrıya sebep olmaz, bu yüzden bazen hastalar omurga kırığına sahip olduklarının farkına varmaz.

EBEVEYNLERİNİZİN SAĞLIK GEÇMİŞİ NASIL?
Ebeveynlerinizde kalça kırığı olması, kemik erimesi geliştirme ve kemiklerde kırılma riskinizin daha yüksek olduğu anlamına gelebilir. Ebeveynlerinizden herhangi birinde kamburluk varsa veya aileniz belirli bir kemik erimesi geçmişine sahipse bu durum kemik erimesi geliştirme riskinizin yüksek olduğuna işaret ediyor olabilir.

TESTOSTERON SEVİYENİZ Mİ DÜŞÜK?
İktidarsızlık, libido eksikliği veya düşük testosteron seviyeleri ile ilgili başka semptomlardan sorun yaşadığınız hiç oldu mu? Erkeklerde testosteron, kadınlarda östrojen ile benzer bir rol oynar. Bu hormonun düşük seviyelerde olması kemik sağlığını olumsuz yönde etkiler ve kemik erimesi riskini artırabilir.

ERKEN MENOPOZA MI GİRDİNİZ?
Menopoza 45 yaşından önce mi girdiniz? Östrojenin kemik üzerinde koruyucu bir etkisi vardır. Menopoz başladığında vücudunuz östrojeni daha düşük seviyelerde üretir ve bu yüzden kemik kaybı oranı hızla artar.

ÂDETLERİNİZ Mİ KESİLDİ?
Hamilelik, menopoz veya histerektomi hariç olmak üzere, âdetlerinizin arka arkaya 12 ay veya daha uzun süre boyunca durduğu oldu mu? Uzun süre âdet görmemek, düşük düzeyde östrojen üretimine işaret eder ve bu da kemik erimesi riskini artıran bir faktördür.

YUMURTALIKLARINIZ MI ALINDI?
Hormonal replasman tedavisi almadan, 45 yaşından önce yumurtalıklarınız mı çıkarıldı? Yumurtalıklarınız östrojen üretiminden sorumludur ve yumurtalık eksikliği, östrojen eksikliğine sahip olduğunuz anlamına gelir. Bu kemik erimesi riskini artıran bir faktördür.

ROMATOİD ARTRİTİNİZ Mİ VAR?
Romatoid artritin kendisi ve bu hastalıkla savaşmak için kullanılan kortikosteroidler, kemik erimesine neden olabilir.

DİYABETİNİZ Mİ VAR?
Diyabet tip 1 ve tip 2'nin her ikisi de kırık riskinin artması ile ilişkilendirilmiştir.

HİPERTİROİDİNİZ VEYA HİPERPARATİROİDİNİZ Mİ VAR?
Hipertiroidi ve hiperparatiroidi, kemik kaybına ve kemik erimesine neden olur.

SİNDİRİM SİSTEMİ HASTALIĞINIZ MI VAR?
Ülseratif kolit, Crohn hastalığı veya çölyak hastalığı gibi rahatsızlıklar, gıdalardaki besin maddelerinin kötü emilimine neden olur. Kemik erimesine riskindeki artış; kalsiyum ve diğer besin maddelerinin emilim bozukluğundan (ve genellikle düşük vücut ağırlığından) kaynaklanır. Buna rağmen, glütensiz bir diyete sürekli sadık kalan çölyak hastalarının kemik sağlığının uzun vadede bu durumdan etkilenmesi pek muhtemel değildir.

GLUKOKORTİKOİD TEDAVİSİ Mİ GÖRÜYORSUNUZ?
Genellikle “steroid” olarak bilinen (örn. prednizon) glukokortikoidler genellikle astım, romatoid artrit ve bazı enflamatuar hastalıkların tedavisi için reçete edilir. Arka arkaya 3 aydan daha süre boyunca kortikoid kullanımı, özellikle tedavinin ilk 3-6 ayında hızlanacak şekilde kemik kaybına neden olabilir.

MEME VEYA PROSTAT KANSERİ TEDAVİSİ Mİ GÖRÜYORSUNUZ?
Prostat ve meme kanseri, hormonların alınmasıyla tedavi edilir ve bu durum kemik kaybına sebep olur. Kemoterapi, radyasyon tedavisi ve kortikosteroid gibi kanser tedavileri de kemik sağlığını olumsuz yönde etkiler.

YUMURTALIKLARINIZ MI ALINDI?
Hormonal replasman tedavisi almadan, 45 yaşından önce yumurtalıklarınız mı çıkarıldı? Yumurtalıklarınız östrojen üretiminden sorumludur ve yumurtalık eksikliği, östrojen eksikliğine sahip olduğunuz anlamına gelir. Bu kemik erimesi riskini artıran bir faktördür.
KEMİK SAĞLIĞINI KORUYAN BİR YAŞAM TARZI İÇİN İPUÇLARI
- Fiziksel aktivite seviyenizi artırın. Her biri 30 ila 40 dakika olmak üzere haftada 3 veya 4 kere, vücut ağırlığınızı hissettiğiniz ve direnç geliştiren egzersizlerle dolu bir program uygulamaya çalışın.
- Yeterli miktarda kalsiyum içeren besleyici ve dengeli bir diyet uygulayın.
- Kalsiyum konusundaki önerilerimize göz atmayı unutmayın.
- Süt ürünlerine karşı hassasiyetiniz mi var? Kalsiyum bakımından zengin alternatif gıdalar hakkında bilgi edinin veya hangi süt ürünlerinin aşırıya kaçmayacak şekilde tüketebileceğinizi keşfedin.
- Yeterince D vitamini aldığınızdan emin olmak için güneş altında daha fazla zaman geçirin veya gerekirse takviye alın.
- Sigaradan uzak durun ve alkol tüketiminde aşırıya kaçmayın.
- Kemik erimesi risk faktörlerini düzenli olarak kontrol edin
Referanslar
- 1. https://www.osteoporosis.foundation/sites/iofbonehealth/files/2020-10/OsteoporosisRiskCheck_Leaflet_turkish.pdf | Son erişim tarihi: 12 Ocak 2022.
- 2. https://riskcheck.osteoporosis.foundation/tr | Son erişim tarihi: 12 Ocak 2022.